برگزاری امتحانات و چند نکته

ایام امنحانات مهمترین زمان برای دانش آموزان است. در این زمان است که دانش آموز باید دانش خود را در یادگیری دروس نشان داده و حاصل زحمات چند ماهه یا یک ساله خود را دریافت نماید. در این میان زمان برگزاری امتحانات در مدارس و آموزشگاه ها حساس ترین زمان این ایام  برای دانش آموزان است و طبعاً مسئولان مدارس و مراقبین جلسات امتحانی نقش حساسی در این زمینه به عهده دارند. قطعاً اولین نقش مراقبین جلو گیری از احتمال تقلب و یا تخلف از سوی برخی از دانش آموزان می باشد اما نباید تصور کرد این تنها وظیفه آنهاست. ایجاد و حفظ محیطی آرام و مناسب که دانش آموزان بتوانند دانسته های خود را با آرامش به روی برگه های امتحانی شان منتقل نمایند دیگر وظیفه و نقش مهم مراقبین امتحانات محسوب می شود. در این ارتباط توجه به چند نکته مفید به نظر می رسد:

1. حتی الامکان ساعت برگزاری امتحانات باید با توجه به مسائلی چون بافت شهری و یا روستایی اکثریت دانش آموزان، فاصله منازل تا آموزشگاه، امکان تردد و حمل و نقل  در آن ساعت،  وسرد یا گرم بودن هوا، زمان تعیین شود. همچنین نظر خواهی از معلمان و دانش آموزان برای تعیین فاصله مناسب و منطقی بین امتحانات نیز می تواند در بهبود عملکرد دانش آموزان بسیار مفید باشد. بسیاری از دانش آموزان در این زمان های بین امتحانات است که به صورت جدی درس می خوانند.

2. مکان برگزاری امتحانات باید محیطی پاکیزه، تمیز و منظم باشد. این پاکیزگی محیط به نحوی غیر مستقیم تاثیری مثبت هم در یادگیری دانش آموزان و هم در پاسخ به سئوالات امتحانی  خواهد داشت. طبیعی است که راهروها و کلاس های آشفته و کثیف تاثیری منفی در این زمینه ها بر جا خواهند گذاشت. حتی باید تابلو های کلاس ها یا سالن ها و نمازخانه ها، قبل از برگزاری امتحانات کاملاً پاک شوند.

3. روشنایی محیط امتحان نبز مسئله مهم دیگری است که باید به آن توجه کرد. قبل از برگزاری امتحان باید با بررسی لامپ های موجود، تعویض لامپ های سوخته و یا احیاناً اضافه کردن لامپ های جدید؛ از وجود روشنایی مطلوب و یکنواخت در تمامی مکان هایی که در آن امتحان برگزار می شود اطمینان حاصل کرد.

4. در مکان هایی که در زمان برگزاری امتحان، آفتاب ممکن است به صورت مستقیم باعث آزار دانش آموز شود از پرده مناسب استفاده شده و یا در صورت ناتوانی مالی مدرسه جهت نصب پرده در آن زمان، با چسباندن روزنامه به شیشه ها، به طور موقت این مشکل حل شود.

5. با نصب کولر و یا روشن کردن شوفاز،  محیط امتحان در زمان برگزاری امتحان از قبل دمایی مناسب با فصل امتحانات داشته باشد. ضمن آن که باید به امکان عبور و مرور و گردش هوا در محیط امتحان،  توجه  داشت.

6. تا جایی که ممکن است از قرار دادن دانش آموزان در کلاس ها یا سالن هایی که به خاطر مجاورت با کوچه، خیابان و یا جاده ممکن است دارای سر و صدا باشند خودداری شود. استفاده غیر ضروری از بلند گوی مدارس یا دزد گیر خودروهای داخل محوطه آموزشی نیز باعث ایجاد سر و صدا می شوند.

7. از ابتدای سال و هنگام ثبت نام، دانش آموزان چپ دست مشخص شده و صندلی مناسب آنها تهیه شده تا این گونه دانش آموزان با آرامش بیشتری امتحان بدهند.

8. بسیار دیده شده است که برخی از دانش آموزان فراموش می کنند خودکار یا وسایل مورد نیاز دیگرشان را با خود بیاورند یا در بین راه آنها را گم می کنند. قطع یا تمام شدن جوهر خودکار در هنگام  نوشتن نیز از موارد شایع دیگر است. شایسته است که مدیران مدارس یک یا چند خودکار یا وسیله مورد نیاز دیگر به مراقبان داده تا در این گونه موارد در اختیار دانش آموزی که معمولاً در این هنگام عصبی و مضطرب هم  هست قرار گرفته و او با آرامش به کار خود ادامه دهد.

9. بعضی از دانش آموزان به خاطر اضطراب یا عجله بدون خوردن صبحانه یا ناهار  به سر جلسه امتحان می آیند. این گونه دانش آموزان اگر دچار پایین آمدن قند خون و افت فشار هم نشده و حال شان به هم نخورد؛ در به یاد آوردن دانسته هایشان دچار مشکل می شوند. چقدر خوب است مسئولان مدارس با توزیع یک خوراکی ساده و کم هزینه مانند شکلات یا بیسکوئیت و یا حداقل لیوانی آب خوردن، این مشکل را کمتر  کنند. در برخی از مدارس مانند مدارس غیر انتفاعی یا مدارس خاص و هیئت امنایی، هزینه این کار، که گمان نمی کنم چندان هم زیاد باشد،  از طریق شهریه دانش آموزان و در مدارس عادی هم  از بخش سرانه مدارس یا سود فروش فروشگاه های  مدارس قابل تامین است .

10. زمان بر گزاری امتحان، برای مراقبان زمانی خسته کننده و کش دار می باشد. متاسفانه برخی از مراقبان برای قابل تحمل کردن این زمان، با همکاران خود گفت و گو و شوخی کرده، با گوشی همراه شان مشغول شده یا کتاب و مجله می خوانند. این کار علاوه بر آن که امکان تخلف و تقلب برخی از دانش آموزان را بیشتر می کند باعث کاهش تمرکز و حواس پرتی  دانش آموزان می شود. شاید تهیه صندلی های پایه بلند برای نشستن مراقبان، تعویض جای آنها، و نوشیدن آب و چای این خستگی را کمتر کرده و زمان مراقبت را قابل تحمل تر نماید.  خاموش کردن گوش های همراه مراقبان و یا عدم استفاده از آنها علاوه بر آنکه امری قانونی و لازم الاجرا می باشد نشان دهنده ی احترام ما به دانش آموزی است که فرزند ما محسوب شده و پدر و مادر دوم او محسوب می شویم.

11. تا جایی که ممکن است با استفاده از نگاه، تذکر ملایم و دوستانه اما محکم و جدی، نام بردن نام دانش آموز و جابه جا کردن او، از تخلفات کلامی دانش آموز جلو گیری کنید. گرفتن برگه دانش آموز و یا ثبت تخلف او باید آخرین راه حل های این مشکل باشند. قطعاً درگیری فیزیکی با دانش آموز متخلف امری مردود و البته خطرناک است.

12. در طول برگزاری امتحان باید رفتاری محترمانه، دل سوزانه و مودبانه با دانش آموز داشت اما  به هیچ وجه  نباید با دانش آموزان - حتی دانش آموزان خوب و مودب -  شوخی کلامی یا فیزیکی کرد. این کار علاوه بر آنکه دون شان معلمی است ممکن است باعث سوء استفاده برخی از دانش آموزان و عدم رعایت مقررات امتحانی از سوی آنها شده و یا در مواردی باعث عصبی شدن آنها شود.

13. گاهی اوقات دانش آموز در درک سوال یا سوال هایی دچار مشکل می شود. در صورت عدم حضور دبیر مربوطه،  مراقب می تواند با پرسش از یک یا چند دانش آموز خوب و با سواد به آن دانش آموز در فهمیدن سوال کمک نماید. حتی با رعایت مواردی می توان از آن دانش آموز یا دانش آموزان خواست تا برای دیگر دوستان شان آن سوال را توضیح دهند. تماس با دبیر مربوطه یا دبیران مرتبط دیگر نیز راه حل دیگری است که مدیر آموزشگاه می تواند از آن استفاده کند. فراموش نکنیم که جلسه امتحان هم می تواند محل مناسب دیگری برای یاد گیری باشد.

14. برای پیش گیری از مورد یاد شده در بالا  و اطمینان از وضوح و درستی سوالات امتحان و استاندارد بودن آن، بهتر است در هر مدرسه ای گروه های آموزشی تشکیل شوند که یکی از کارهای آنها بررسی سوالات امتحانی در گروه قبل از تکثیر باشد. بدیهی است با  برنامه ریزی  دقیق زمانی، پیش از امتحانات بایداین فرصت را برای گروه آموزشی مربوطه فراهم کرد.

15. دبیر مربوطه باید سعی کند با توجه به فاکنورهایی چون ماهیت درس، نوع سوالات، نوع مدرسه، میزان هوش متوسط دانش آموزان، حجم صفحات تعیین شده برای امتحان و مسائل تعیین کننده دیگری از این قبیل،  زمان داده شده برای پاسخ به سوالات امتحانی را مشخص کند. دادن زمان زیاد یا کم برای پاسخگویی به سوالات امتحانی هر دو زیانبار است. وقت پاسخگویی باید بر اساس موءلفه های آزمون سازی و  استاندارد های لازم باشد. اما در  هر صورت بعد از تعیین زمان از سوی دبیر مر بوطه، مراقبان موظف به رعایت آن زمان می باشند و نمی توانند سرخود، آن را کم یا زیاد کنند مگر در موارد خاصی که رییس جلسه تشخیص دهد.

16. گفتن مکرر زمان باقی مانده، ضرورت نداشته و باعث بر هم خوردن تمرکز دانش آموزان می شود. شاید اعلام 15 و 5 دقیقه پایانی به دانش آموزان، کافی باشد. اگر هم در پایان وقت دانش آموزی را دیدید که در حال نوشتن دانسته هایش می باشد سعی کنید وقت کوتاهی به او بدهید تا بتواند نوشته خود را کامل کند. تا جایی که ممکن است از کشیدن برگه از زیر دست دانش آموز خودداری کنید. جلسه امتحان را با آرامش و با احترام به پایان برسانید. بدیهی است وقت داده شده باید از زمان شروع امتحان محاسبه شود و نه لزوماً ساعت رسمی که برای آن امتحان اعلام شده است.

   17. در صورتی که صندلی دانش آموز خراب بوده و یا جای نا مناسبی دارد سعی کنید در اولین فرصت ممکن جای آن دانش آموز را تغییر دهید و به مکان مناسب دیگری هدایت کنید. همچنین از قبل دانش آموزان را  آگاه کنید که خواب کافی در شب فبل از امتحان، پوشیدن لباس و کفش راحت و مناسب در زمان امتحان و استفاده از لوازم التحریری که کار با آنها راحت بوده و روان هستند، در عملکرد آنها تاثیر مثبت بسیاری  بر جای خواهد گذاشت.

18. اگر دانش آموزی به هر دلیلی از دوستان خود، سوالات امتحان، شما و یا مراقبی دیگر عصبانی شده و صدای خود را بلند کرد سعی کنید در درجه اول او را آرام کنید نه آنکه شما هم مثل او فریاد بکشید. فراموش نکنید حفظ آرامش جلسه امتحان مهم ترین وظیفه شماست. در این گونه موارد و بلکه در همه موارد در زمان برگزاری امتحانات بر خورد شما باید دوستانه، دل سوزانه، عاقلانه اما در عین حال محکم و با صلابت باشد.

19. ضمن حفظ هوشیاری، نباید هر نگاه، حرکت یا حرف زدن دانش آموز را تخلف یا تقلب فرض کرد. بعضی از دانش آموزان عادت دارند به جهت های مختلف نگاه کنند یا با خودشان حرف بزنند. عده ای دیگر برای شوخی یا ایجاد تنوع در محیط خشک امتحان این کارها را انجام می دهند. در این گونه موارد نباید عکس العمل خاصی نشان داد. در صورت نیاز تذکری ملایم کافی است.

20. مسئولان برگزاری امتحان باید دانش آموزانی را که زودتر از جلسه خارج می شوند به بیرون از محیط آموزشگاه هدایت کنند تا سر و صدای آنها موجب به هم خوردن تمرکز دیگر دانش آموزان نشود.

21. متاسفانه در موارد نادری برخی از مراقبان به خاطر دل سوزی و با نیتی انسانی یا به هر دلیل دیگری پاسخ برخی از سوالات را به برخی از دانش آموزان می گویند یا آنها را در انجام تقلب رها کرده و به روی خود نمی آورند. این امر علاوه بر آنکه خلاف عدالت بوده و ظلم به بقیه دانش آموزان محسوب می شود باعث هتک حرمت دیگر همکاران شده و باعث آن می شود تا آن دانش آموزان در امتحانات بعدی یا در جامعه، متوقع شده و با به تمسخر گرفتن قانون ومقرارت و بدون تلاش لازم بخواهند به خواسته های خود برسند. در حقیقت نتیجه  این دل سوزی های بی جا، انداختن گرگ های تیز دندان به جان جامعه است.

22.. در پایان امتحان، برخی دانش آموزان آرام و بی خیال، عده ای خوشحال، بعضی غمگین و ناراحت و  افرادی عصبانی و خشمگین هستند. کم نیستند کسانی که کتاب یا جزوه خود را پاره می کنند. اما باید در طول سال و در حین کلاس ها به دانش آموزان یاد داد که پایان امتحان به معنای پایان همه چیز نیست. دانش آموز باید به کمک معلمان و مسئولان مدرسه اشتباهات و ایرادات خود را متوجه شده و برای تصحیح آنها تلاش نمایند. 

به نا امیدهای آنها باید امید داد و به خوشحال های آنها انگیزه بیشتر بخشید. هم چنین در جلسات اولیاء و مربیان می توان پدران ومادران را آموزش داد تا با رفتار و عملکرد مناسب خود در ایام امتحانات، زمینه مناسبی برای بهبود شرایط تحصیلی و موفقیت بیشتر فرزندان شان فراهم کنند.

معلمان نیز می توانند با تجزیه و تحلیل نتایج امتحانات و بررسی آماری آنها، از ضعف و قوت کار خود آگاه شوند.